“Ngày ưu tiên sáng chế” (Priority Date) là một khái niệm then chốt trong Luật Sở hữu Trí tuệ (SHTT) quốc tế và quốc gia, đặc biệt đối với việc đăng ký bảo hộ sáng chế. Nó đóng vai trò là cột mốc thời gian tối quan trọng, quyết định đến quyền lợi hợp pháp của nhà sáng chế trên phạm vi toàn cầu.
1. Ngày ưu tiên sáng chế là gì?
Ngày ưu tiên sáng chế là ngày nộp đơn đăng ký bảo hộ sáng chế hợp lệ đầu tiên tại cơ quan có thẩm quyền của một quốc gia, thường là Cơ quan Sở hữu Trí tuệ quốc gia đó.
Trong bối cảnh quốc tế, khái niệm này được áp dụng theo Công ước Paris về Bảo hộ Sở hữu Công nghiệp (Paris Convention for the Protection of Industrial Property) [1]. Theo Công ước này, một người nộp đơn đăng ký sáng chế tại một nước thành viên sẽ có một khoảng thời gian nhất định (thường là 12 tháng) để nộp đơn đăng ký cùng một sáng chế đó tại các nước thành viên khác.
- Nếu đơn được nộp tại các quốc gia khác trong vòng 12 tháng này, ngày nộp đơn tại các quốc gia sau sẽ được coi là ngày ưu tiên của đơn đầu tiên.
- Nói cách khác, về mặt pháp lý, đơn đăng ký tại các nước sau sẽ được xem xét như thể đã được nộp vào chính cái ngày ưu tiên đó.
2. Tại sao ngày ưu tiên lại quan trọng nhất?
Ngày ưu tiên được coi là quan trọng nhất vì nó xác lập lợi thế pháp lý không thể thay thế cho nhà sáng chế theo nguyên tắc nộp đơn đầu tiên (First-to-File).
Xác định tính mới và trình độ sáng tạo
Đây là vai trò quan trọng nhất. Một trong những điều kiện tiên quyết để sáng chế được bảo hộ là phải có tính mới (chưa từng được công khai) và trình độ sáng tạo (không hiển nhiên đối với người có hiểu biết trung bình trong lĩnh vực đó) tại thời điểm nộp đơn [2].
- Ngày ưu tiên là mốc thời gian duy nhất để cơ quan cấp bằng đánh giá tính mới và trình độ sáng tạo của sáng chế. Bất kỳ thông tin công khai nào về sáng chế (của chính nhà sáng chế hoặc của người khác) diễn ra sau ngày ưu tiên đều sẽ bị loại trừ khi đánh giá.
- Nếu không có ngày ưu tiên, bất kỳ sự công khai nào của chính nhà sáng chế trước khi nộp đơn tại nước thứ hai đều có thể hủy hoại tính mới của sáng chế đó.
Giải quyết tranh chấp đơn trùng lặp
Trong trường hợp có nhiều đơn đăng ký cho sáng chế trùng hoặc tương đương:
- Văn bằng bảo hộ sẽ được cấp cho đơn hợp lệ có Ngày Ưu tiên sớm nhất hoặc Ngày nộp đơn sớm nhất (nếu không có Ngày ưu tiên) [3].
Mở rộng bảo hộ quốc tế
Ngày ưu tiên cung cấp một “cửa sổ” 12 tháng để nhà sáng chế có thể:
- Đánh giá tiềm năng thị trường ở các quốc gia khác mà không cần lo lắng về việc mất quyền do sự công khai sáng chế.
- Chuẩn bị hồ sơ đăng ký, dịch thuật và tài chính cần thiết cho việc mở rộng bảo hộ ra nước ngoài, đảm bảo rằng quyền bảo hộ sẽ quay ngược lại ngày nộp đơn ban đầu.
3. Lịch sử hình thành “Quyền ưu tiên”
Nguyên tắc về Ngày ưu tiên và Quyền ưu tiên bắt nguồn từ sự ra đời của luật sở hữu trí tuệ quốc tế, cụ thể là Công ước Paris về Bảo hộ Sở hữu Công nghiệp (Paris Convention):
Bối cảnh trước khi có quy định về quyền ưu tiên: Thiếu sự bảo hộ quốc tế
Trước năm 1883, việc bảo hộ sáng chế chỉ có hiệu lực trong phạm vi quốc gia đăng ký. Điều này tạo ra một vấn đề lớn, buộc các nhà sáng chế phải nộp đơn đồng thời ở nhiều nước, gây tốn kém và không thực tế.
Sự ra đời của Công ước Paris (1883)
- Công ước Paris được ký kết tại Paris, Pháp vào năm 1883, là điều ước quốc tế đa phương đầu tiên về SHTT.
- Điều 4 của Công ước này chính thức thiết lập “Quyền Ưu tiên” (Right of Priority). Quyền này cho phép công dân của các nước thành viên, sau khi nộp đơn đầu tiên tại một nước thành viên, có một khoảng thời gian 12 tháng đối với sáng chế để nộp đơn tại các nước thành viên khác và được hưởng Ngày ưu tiên của đơn ban đầu [1].
Như vậy, Ngày ưu tiên của sáng chế không chỉ là một thủ tục hành chính, mà là tuyến phòng thủ pháp lý quan trọng nhất trong hệ thống sở hữu công nghiệp quốc tế. Đây là “đặc quyền” mà không khoản chi phí nào có thể thay thế: quyền được bảo hộ hồi tố kể từ thời điểm nộp đơn đầu tiên.
Việc tận dụng hiệu quả khoảng thời gian ưu tiên 12 tháng theo Công ước Paris là một chiến lược bảo hộ thông minh, giúp doanh nghiệp và nhà sáng chế: giảm thiểu rủi ro mất tính mới do công bố sớm, tránh nguy cơ bị đối thủ nộp đơn trước ở các quốc gia khác và tối ưu kế hoạch mở rộng thị trường và phân bổ chi phí đăng ký. Tóm lại, với bất kỳ ai hoạt động trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, “Ngày ưu tiên” chính là mốc khởi đầu của toàn bộ hành trình bảo hộ sáng chế. Việc hiểu đúng và tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc này sẽ không chỉ đảm bảo sáng chế được công nhận trong nước, mà còn tạo nền tảng pháp lý vững chắc để củng cố và mở rộng quyền sở hữu trên phạm vi toàn cầu.
Tài tiệu tham khảo
[1] Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO). Công ước Paris về Bảo hộ Sở hữu Công nghiệp, ký tại Paris ngày 20/3/1883, sửa đổi ngày 02/10/1979. (Điều 4: Quyền Ưu tiên).[2] Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO). Hiệp ước Hợp tác Bằng Sáng chế (PCT), ký tại Washington ngày 19/6/1970, sửa đổi và bổ sung.
[3] Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam. Luật Sở hữu Trí tuệ số 50/2005/QH11, sửa đổi, bổ sung theo các Luật 36/2009/QH12, 42/2019/QH14, 07/2022/QH15. (Điều 58; Điều 90).
Cần tư vấn pháp lý sở hữu trí tuệ?
Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ pháp lý toàn diện trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ: đăng ký sáng chế, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, bản quyền tác giả, giải quyết tranh chấp...
Nhận tư vấn miễn phí